Η βιώσιμη γεωργία ως μέσο για την επίτευξη της επισιτιστικής ασφάλειας στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, προϋποθέσεις και προοπτικές
Τίτλος:
Sustainable agriculture as a means of achieving food security in Sub-Saharan African countries, conditions and prospects.
Κύρια Υπευθυνότητα:
Φωτόπουλος, Φώτιος Ι.
Επιβλέπων:
Τσάλτας, Γρηγόρης Ι., 1950-
Θέματα:
Keywords:
Αγροτική ανάπτυξη, Αφρική Rural development, Africa
Ημερομηνία Έκδοσης:
2017
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστη
Περίληψη:
Τις τελευταίες δεκαετίες και περισσότερο μετά το πέρας της ψυχροπολεμικής περιόδου παρατηρείται μια προσπάθεια θεσμοθέτησης και περαιτέρω κινητοποίησης της διεθνούς κοινότητας πάνω στο θέμα της ανάπτυξης. Βασικός εκφραστής και πλατφόρμα για αυτές τις ζυμώσεις αναδεικνύεται ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Ο ΟΗΕ μέσω του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου έχει αναλάβει την προώθηση ενός ολοκληρωμένου και παγκόσμιου μοντέλου ανάπτυξης ως απάντηση στα υψηλά ποσοστά φτώχειας (ειδικά της ακραίας μορφής της) και σε ότι αυτό συνεπάγεται για το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του πλανήτη. Σε αυτό το πλαίσιο επιχειρείται μεν, η εξασφάλιση της μέγιστης αποδοτικότητας των οργάνων του Οργανισμού, αλλά ταυτόχρονα και ο συντονισμός μεταξύ αυτών και των υπολοίπων σχετικών οντοτήτων (οργανισμοί οικονομικού χαρακτήρα, ΜΚΟ, πολιτικοί φορείς κλπ.), των Κρατών αλλά πλέον και της κοινωνίας των πολιτών. Η προσέγγιση που ακολουθείται περιλαμβάνει μια σφαιρική θεώρηση τόσο σε σχέση με την έννοια της ευημερίας του ατόμου (ποιοτική και πολύπλευρη εκπλήρωση των ανθρώπινων αναγκών), όσο και σε σχέση με την άποψη ότι η ανάπτυξη πρέπει να εμπεριέχει εξ’ αδιαιρέτου την ισορροπημένη εξύψωση του κοινωνικού περιβαλλοντικού και οικονομικού γίγνεσθαι. Η μέθοδος που ακολουθείται αφορά στην κατάρτιση κειμένων τα οποία θέτουν την βάση της αναπτυξιακής στρατηγικής ενώ στη συνέχεια αφού γίνουν αποδεκτά από τις κυβερνήσεις ξεκινά η διαδικασία εφαρμογής. Το σκέλος της εφαρμογής κατά βάση συνδέεται με την επίτευξη μιας σειράς από στόχους, οι οποίοι σχεδιάζονται για να καλύπτουν τους τομείς που κρίνονται απαραίτητοι για την συνοχή των δράσεων. Το 2000 καθορίστηκαν 8 τέτοιοι στόχοι (Στόχοι της Χιλιετίας), 15ετούς περιθωρίου επίτευξης. Συνέχεια των Στόχων της Χιλιετίας αποτελούν οι 17 Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2030 βασιζόμενοι στο θεσμικό κείμενο «Το Μέλλον που Θέλουμε» (The Future we Want). Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιήθηκαν προσπάθειες αντιμετώπισης των σοβαρών αναπτυξιακών προβλημάτων που αντιμετωπίζει, ο μαστιζόμενος από την αποικιοκρατία παλαιότερα και από το αμείλικτο οικονομικό σύστημα σήμερα, χώρος της Υποσαχάριας Αφρικής (ΥΣΑ) καθώς και των επιπτώσεων αυτών, με σημαντικότερο ίσως αυτό της επισιτιστικής επισφάλειας. Είναι κατανοητό ότι η ΥΣΑ αποτελεί τον ουραγό της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ παράλληλα και εδικά τα επόμενα χρόνια πρόκειται να αναδειχθεί στο βαρόμετρο της αύξησης του ανθρώπινου πληθυσμού του πλανήτη. Ωστόσο, η γεωργική παραγωγικότητα στην ΥΣΑ παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές, αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες. Αυτή η κατάσταση επιβαρυνόμενη περαιτέρω από τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες αναμένονται ισχυρότερες στην περιοχή, καταδεικνύει την σημασία που αποκτά κάθε δράση υπέρ του εκσυγχρονισμού και της ενίσχυσης του αγροτικού τομέα στην ΥΣΑ. Η άμεση σύνδεση μεταξύ επισιτιστικής ασφάλειας και αγροτικού τομέα, περιλαμβάνει την ακόλουθη σκέψη: όσο μεγαλύτερη είναι η αυτάρκεια τροφής τόσο μικρότερο θα είναι το ποσοστό του πληθυσμού που υποσιτίζεται (αντιστοιχία με την φιλοσοφία της Πράσινης Επανάστασης). Ταυτόχρονα όμως η ανάπτυξη του αγροτικού τομέα στην ΥΣΑ, μπορεί να αποφέρει πολλαπλά οφέλη στις οικονομίες των χωρών αλλά και στην καταπολέμηση της επισιτιστικής επισφάλειας συνδυαστικά. Αυτό συμβαίνει γιατί, πρώτον: είναι ένας τομέας ο οποίος αποτελεί μεγάλο ποσοστό της οικονομίας, άρα η συνεισφορά του στην αύξηση του ΑΕΠ και στην μείωση της φτώχειας θα είναι αντίστοιχη, δεύτερον: σε αυτόν εργάζεται το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού, το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα και το φτωχότερο, άρα θα ωφεληθούν άμεσα αυτοί που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη, τρίτον: μπορεί να αποτελέσει φορέα εκσυγχρονισμού των κοινωνικών δομών μέσω της ενίσχυσης της χειραφέτησης των νέων με την μείωση της ανεργίας, αλλά και των γυναικών αναδεικνύοντας τον ούτως ή άλλως κομβικό τους ρόλο στην παραγωγή. Όντως τις τελευταίες δεκαετίες οι συνέργειες του ΟΗΕ με τους Αφρικανικούς θεσμούς έχουν αποφέρει καρπούς. Συνεργασίες όπως το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Δυνατοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για την Αφρικανική Ένωση (TYCBP-AU), το οποίο από το 2016 ανανεώθηκε σε Συνεργασία για την Ενσωμάτωση και Αναπτυξιακή Ατζέντα (PAIDA) έχουν βοηθήσει στην θεσμική οργάνωση της περιοχής. Κύριο προϊόν αυτής της διαδικασίας αποτελεί η Νέα Εταιρική Σχέση για την Ανάπτυξη της Αφρικής (NEPAD), η οποία εγκρίθηκε ως πρόγραμμα της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ), στη σύνοδο κορυφής της Λουσάκα (2001). Στο πλαίσιο της NEPAD στο σκέλος που αφορά την αγροτική πολιτική, δημιουργήθηκε το Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης της Γεωργίας της Αφρικής (CAADP), το οποίο αποτελεί το πολιτικό πλαίσιο της Αφρικής για τον αγροτικό μετασχηματισμό, τη δημιουργία πλούτου, την επισιτιστική ασφάλεια τη διατροφή και την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία για όλους. Παράλληλα εκπονήθηκε και ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο με εντονότερη αφρικανική προέλευση, η Ατζέντα 2063 εναρμονισμένη στις κυριότερες στοχεύσεις της, με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Υπάρχει όμως στην πραγματικότητα σύμπνοια μεταξύ διακηρύξεων και εφαρμογής και επίσης ο τρόπος που γίνονται τα πράγματα έχει σημασία; Πέρα από την παρουσίαση και ανάπτυξη του προαναφερθέντος πλαισίου, σκοπό της παρούσας εργασίας αποτελεί, πρώτον: ο προσδιορισμός της πραγματικής έννοιας της βιωσιμότητας στον τομέα της γεωργίας, υπό το πρίσμα του νέου αναπτυξιακού μοντέλου που προωθείται από τον ΟΗΕ και δεύτερον: η εξέταση του κατά πόσο οι διαφαινόμενες εφαρμοστέες δράσεις ανταποκρίνονται σε αυτή ή όχι και υπό ποιες προϋποθέσεις.
Abstract:
Over the last decades and even more after the Cold War period there has been an attempt to institutionalize and further mobilize the international community on development. A key platform for these fermentations is the United Nations (UN). The UN through the Economic and Social Council has undertaken to promote an integrated and global development model in response to high poverty rates (especially its extreme form) and its impact on the living standards of the planets inhabitants. In this context, UN tries both to ensure the maximum efficiency of its organs and also to achieve coordination between those and other relevant entities (economic organizations, NGOs, political bodies, etc.), the States and civil society. The approach followed involves a holistic view of the concept of the well-being of the individual (qualitative and multifaceted fulfillment of human needs), and also the view that development must inherently include the balanced elevation of social environmental and economic development. The method used refers to the preparation of texts that form the basis of the development strategy. After the acceptance of these texts by governments, the implementation process begins. The implementation strand is basically linked to the achievement of a series of objectives, which are designed to cover the areas deemed necessary for the coherence of actions. In 2000, eight of these objectives (Millennium Goals), of 15 years duration, were defined. Follow-up of Goals of the Millennium are the 17 Objectives of Sustainable Development, with a view to completion in 2030, based on the institutional text "The Future we Want". In this context, efforts have been made to tackle the serious development problems colonialism and the implacable economic system created, in Sub-Saharan Africa (SSA) with food insecurity being perhaps the most devastating. It is understandable that the competiveness in SSA rates very low in global economy, and in the next few years it will become the barometer of the growth of the human population on the planet. However, agricultural productivity in SSA remains at a very low level compared to other developed and developing regions. This situation, further burdened by the effects of climate change, which are expected to be stronger in the region, demonstrates the importance of any action to modernize and strengthen the rural sector in the area. The direct link between food security and the agricultural sector includes the following thinking: the greater the self-sufficiency of food, the smaller the proportion of the population that is malnourished (in line with the Green Revolution philosophy). However, the development of the rural sector in SSA can bring multiple benefits to the economies of the countries and simultaneously combat food poverty. This is because, a) it is a sector that accounts for a large share of the economy, so its contribution to GDP growth and poverty reduction will be equivalent, b) it employs most of the labor force, which is at the same time and the poorest, so those who are most in need will benefit directly, c) it can be a means of modernizing social structures by enhancing the empowerment of young people and women through reducing unemployment and by recognizing their key role in production. Indeed, in the last decades, UN synergies with African institutions have been fruitful. Partnerships such as the United Nations Capabilities Development Program (TYCBP-AU), which has been renewed since 2016 in Partnership for Inclusion and Development Agenda (PAIDA), have helped to establish stronger institutions in the region. The main outcome of this process is NEPAD, adopted as an African Union (AU) program, at the 2001 Lusaka Summit. Within NEPAD in the field of agricultural policy, the Integrated African Agriculture Development Program (CAADP), was developed. CAADP is Africa's political framework for rural transformation, wealth creation, food security, nutrition and economic development growth and prosperity for all. At the same time, a new strategic framework with stronger African origins was developed, called Agenda 2063. Agenda 2063 is harmonized at its main objectives, with the Sustainable Development Objectives. But is there really a consistency between declarations and implementation, and also can the way of doing things make a difference? In addition to presenting and developing the above-mentioned framework, the aim of this work is first of all: to identify the real concept of sustainability in the agricultural sector, in the light of the new development model promoted by the UN, and secondly: to examine whether the applicable polices respond to it or not and under what conditions.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση και Βιώσιμη Ανάπτυξη, 2017
